BASENY & FONTANNY

Andrzej A. WAŁĘGA

1. WSTĘP

Sama woda to za mało, aby zachęcić szeroki krąg ludzi do korzystania z basenu. W przypadku standardowych niecek wyposażonych jedynie w akcesoria sportowe (słupki startowe, liny itp.) właściciel obiektu może liczyć tylko na zainteresowanie ze strony osób chcących pływać, lub innych, uczących się tej sztuki. A przecież pozostaje cała rzesza ludzi, którzy nie chcą lub nie mogą pływać, i którzy przyszli na basen po to, aby po prostu i zwyczajnie z radością pobawić się w wodzie. Mogą to być np. dzieci i osoby w podeszłym wieku, ale także całe rodziny. Trudno wyobrazić sobie ciekawą zabawę w wodzie przy użyciu np. tylko piłki. Dopiero wprowadzenie specjalnych urządzeń wodnych zmienia w istotny sposób oblicze basenu i naprawdę zachęca do korzystania z uroków tak wzbogaconej kąpieli. Wyłączając baseny czysto specjalistyczne (np. lecznicze) każdy obiekt powinien pełnić obok funkcji sportowej, również tę rekreacyjną, a więc być bogato i różnorodnie wyposażony. Elementem składowym basenów, i to elementem znaczącym, są atrakcje wodne. Poniżej skrótowe omówienie niektórych, najczęściej spotykanych.   

2. PRZEGLĄD ATRAKCJI WODNYCH

ZJEŻDŻALNIE

ZJEŻDŻALNIE DZIECIĘCE
Są wykonane najczęściej z tworzywa sztucznego (rzadziej z polerowanej stali kwasoodpornej). Ich wysokość może być bardzo zróżnicowana: najczęściej 1-2 m, a spadek do 45%. Zjeżdżalnie te nie są najczęściej zwilżane wodą, a ich lądowiska znajdują się w nieckach basenowych (najczęściej w brodzikach). Można stosunkowo prosto przenieść taką zjeżdżalnie w nowe miejsce.

ZJEŻDŻALNIE SZEROKIE
Tutaj ślizgi również wykonuje się z tworzywa sztucznego, a ich szerokość wynosi najczęściej do 2-2.5 m. przy wysokości do 3 m. Do takich zjeżdżalni musi być już doprowadzona woda w ilości 30 m3/h. Duża szerokość powoduje, że równolegle może zjeżdżać obok siebie kilka osób. Lądowanie realizowane jest do specjalnego basenu lub do wydzielonej części basenu rekreacyjnego.

ZJEŻDŻALNIE RUROWE
Wykonuje się je jako rury (ewentualnie koryta otwarte) z tworzywa o średnicach najczęściej 800-1000 mm. Odcinki rury są zwykle połączone specjalnymi kołnierzami. Spadek ślizgu wynosi najczęściej ok. 10%, co oznacza, że z wysokości np. 10 m zjeżdża się rurą długości ok. 100 m. Do punktu startowego jest doprowadzona woda w ilości ok. 120 m3/h (moc pompy zjeżdżalni ok.10-15 kW).

Rys. 1. Zjeżdżalnia wodna

MASAŻE PODWODNE

Niezależnie od tego, czy są to masaże boczne czy denne, zasada działania jest ta sama. Najczęściej dyszą (lub dyszami) umieszczoną w ścianie niecki jest zasysana woda do pompy, która podaje ją pod ciśnieniem do specjalnych dysz dennych lub ściennych. Moc pompy najczęściej wynosi 2.2-5.5 kW.  Często umieszcza się kilka (2-4) dysz na różnych głębokościach (np. 0.25-0.30m, 0.6-0.7m, 0.9-1.0m poniżej poziomu lustra wody), co daje możliwość masażu różnych partii ciała. Bywają też zintegrowane stacje masażu ściennego (bocznego) z dennym. Znacznie lepsze efekty uzyskuje się przy doprowadzeniu powietrza do dysz tłocznych. Zasysanie powietrza odbywa się wtedy automatycznie.

Rys. 2. Masaż boczny (ścienny) 2-dyszowy

MASAŻ KARKU

Woda jest kierowana specjalną wylewką z wysokości ok. 1m nad lustrem wody na okolice pleców i karku kąpiących się. Uzyskiwane strumienie wody mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od kształtu wylewki. Te ostatnie wykonuje się najczęściej z polerowanej stali kwasoodpornej. Moce pomp zwykle zawierają się w granicach 2.2-5.5 kW. Natężenie przepływu wody najczęściej 30-60 m3/h.

Rys. 3. Masaż karku

PRZECIWPRĄD

Urządzenie bardzo przydatne do nauki pływania. Silny strumień wody jest kierowany dyszami od ściany niecki. Ponieważ dysze te są umieszczone na niedużej głębokości strumień wody daje możliwość pływania „w miejscu” co jest nieocenione w basenach o małych powierzchniach niecek. Najczęściej moc pomp tu stosowanych wynosi 2.6-5.5 kW. Odległość między osiami umieszczonych obok siebie urządzeń powinna wynosić co najmniej 2 m.

WODOSPADY. KASKADY.

Tutaj o atrakcyjności urządzeń decyduje praktycznie fantazja architekta. Często wykonuje się w basenach „groty”, których wejścia „zamknięte są” ścianą wody z wodospadu czy kaskady. Moce pomp w zależności od  wysokości wodospadu i ilości wody (40-50 m3/h na mb krawędzi przelewowej) wynoszą najczęściej kilka do kilkunastu kilowatów.

GRZYBKI WODNE. PARASOLE WODNE.

Grzybek to w zasadzie mini wodospad. „Noga” grzybka jest rurą kwasoodporna mocowaną w dnie niecki, przez którą woda dostaje się na górę, do „kapelusza”, z którego z kolei spływa dając akustyczny i wizualny efekt wodospadu. Najczęściej spotykane grzybki mają średnicę 1000-2400 mm. Parasol wodny to rura mocowana pionowo w dnie basenu, której wylot jest tak ukształtowany, aby wypływająca woda utworzyła powierzchnię podobną kształtem do otwartego parasola. Moce pomp zawierają się najczęściej w granicach 2.6-7.5 kW.

SZTUCZNA FALA

Cała niecka basenowa jest przeznaczona pod tę atrakcję. Wymiary niecki: szerokość 9-21mdługość 25-50 m., głebokość 1.5-1.8 m. z wypłyceniem do zera (uwaga: są to wymiary orientacyjne; ostateczne ustala dostawca urządzeń wytwarzających falę). Fale są wytwarzane przy pomocy dmuchawy, która tłoczy powietrze do specjalnych komór mających połączenie z niecką. Na wlotach do komór znajdują się przepustnice z napędem pneumatycznym sterowane za pomocą procesora. Fala pracuje nie dłużej niż 15-30 min. w ciągu godziny. Moc dmuchawy to ok. 40-45 kW, a sprężarki do układu pneumatyki ok. 4-5.5 kW [4].
Dla mniejszych niecek o powierzchni do 300-400m2 można stosować mechaniczny system wytwarzania fal za pomocą specjalnej kuli o średnicy 1.0 – 1.8m umieszczonej w niecce o kształcie jak najbardziej zbliżonym do okręgu. Zainstalowana moc elektryczna: 0.5-6.0 kW.

ŁAWECZKI I LEŻANKI POWIETRZNE

Siedziska podwodne oraz elementy leżanek wykonane z perforowanych  płyt ze stali kwasoodpornej, brązu lub tworzyw sztucznych zasilane są powietrzem z dmuchawy umieszczonej w podbaseniu. Często stosuje się zespoły (zwykle do czterech sztuk) ławeczek zasilanych jedną wspólną dmuchawą. Moc dmuchawy wynosi najczęściej 0.8-3.0 kW. Wydatek powietrza to najczęściej 40-50 m3/h na 1 m2 powierzchni do siedzenia (leżenia).

Rys. 4. Leżanka powietrzna

RZEKA

Aby uzyskać efekt wartkiego nurtu rzeki, należy ukształtować (wg zaleceń producenta) odpowiednio (szerokość, promień i głębokość) kanał, w którego ścianach montuje się specjalne dysze kierunkowe (jedna dysza wymaga do 100 m3 wody na godzinę). Dysze (najczęściej 4-9 sztuk) są zasilane z pomp (2-3 pompy po 15-17.5 kW).

Rys. 5. Rzeka

WHIRLPOOL

Inaczej zwane „jacuzzi”. Jest to wanna lub basen do ciepłych kąpieli z masażem wodno-powietrznym. Temperatura wody nie przekracza 34-370C. Dla przypadku wanny z tworzywa sztucznego przeznaczonej dla 4-6 osób, moce: pompy hydromasażu oraz dmuchawy masażu powietrznego wynoszą po 1.5 kW.

Rys. 6. Whirlpool

3. WYTYCZNE PROJEKTOWE

• Zgodnie z normą Din 19643-1 pkt.8, każda atrakcja wodna i powietrzna powiększa wydajność SUW o 6 m3/h dla klasycznej technologii uzdatniania, lub o 5 m3/h w przypadku technologii ozonowej.
  

• Dodatek wody uzdatnionej na dużą zjeżdżalnię wodną podłączoną do basenu wynosi 35 m3/h  (minimalne natężenie przepływu dla basenu ze zjeżdżalnią wynosi 60 m3/h) [2].
  

• Wszystkie rurociągi atrakcji wodnych muszą mieć możliwość opróżniania.
  

• Aby zabezpieczyć dmuchawy atrakcji przed zalaniem, należy wykonać pętle przewodów powietrznych na wysokości co najmniej 0.5 m nad lustrem wody danej niecki.
  

• Atrakcje wodne w brodziku dla dzieci powinny być zasilane wodą czystą. Jeśli atrakcje dla dzieci są umieszczone w innym niż brodzik basenie, to można je zasilać wodą basenową [1].
  

• Atrakcje powinny być łączone w grupy i włączane naprzemiennie automatycznie. Aby uniknąć niepotrzebnych szczytów mocy, grupy atrakcji powinny mieć przybliżoną moc elektryczną.
  

4. ZASADY EKSPLOATACJI

• W przypadku zasilania obiegu danej atrakcji wodą basenową, należy uruchomić ten obieg na co najmniej 15 min. przed rozpoczęciem działania basenu [1]
  

• W czasie działania basenu należy obiegi atrakcji wodnych uruchamiać co najmniej raz na godzinę na czas 10 min.[1]
  

• Atrakcje basenowe basenów publicznych powinny być włączane z pomieszczenia instruktora/ratownika.
  

Bibliografia
1. Atrakcje wodne na pływalniach. Budowa i eksploatacja. Niemieckie Stowarzyszenie Kąpieliskowe. Instrukcja 65.07. Maj 1998.
2. Norma niemiecka DIN 19643, Uzdatnianie wody do basenów kąpielowych i pływackich, Beuth Verlag GmbH, Berlin
3. Saunus Christoph, Planung von Schwimmbaedern, Krammer Verlag Dusseldorf AG, 1998
4. Wałęga A.: Baseny z falą-wytyczne projektowe i przykłady realizacji w Polsce, referat na Sympozjum Instalacje Basenowe, Zakopane 2009
5. Wałęga A.: Atrakcje basenowe. Materiały Budowlane nr 12/97, Wydawnictwo Sigma-NOT, Warszawa, rok 1997.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Referat „Atrakcje basenowe. Projektowanie. Eksploatacja” wygłoszony podczas XI Sympozjum „Instalacje basenowe” Zawiercie 2017